سیاست جنایی ایران در قبال چک بلا محل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس. (نویسنده مسئول)

2 دانشجوی دکتری تخصصی حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس.

چکیده

در قانون اصلاح قانون صدور چک مصوب 1397 نقش بانک ها به ویژه بانک مرکزی در پیشگیری از صدور چک بلامحل فعال تر شده و از سوی دیگر با اعطای حق اجرایی ـ قضایی به بانک تا حدودی از تکالیف دادگستری در این زمینه کاسته است. عدم رعایت مقررات مربوط به محل چک، صادرکننده را مستوجب ضمانت اجرای انضباطی- اداری، مدنی، جزایی و ثبتی قرار می دهد. قانون صدور چک از زمان جرم انگاری صدور چک بلامحل فراز و فرودهای مختلفی را در بحث جرم انگاری و جرم زدایی طی کرده است. قانونگذار در سال 1372 شیوه کاملاً سرکوبگرانه را در پیش گرفته است و بعد مقداری تعدیل در اقدامات واکنشی در نظر گرفته می شود در قانون اصلاحی مصوب سال 1397 تدابیر پیشگیرانه ای در قبال صدور چک بلامحل وضع شده است، و در خصوص اقدامات پاسخگویی نیز تدابیر متنوعی در نظر گرفته است. سیاست جنایی ایران به پیروی از برخی توصیه های بین المللی که در FATF پیشنهاد شده است و متأثر از قانون کشور فرانسه تدابیر مؤثری در مرحله پیشگیری به کارگرفته است. در این پژوهش سامانه های را مورد بررسی قرار می دهیم که این سامانه ها با استفاده از ظرفیت های موجود در الکترونیکی کردن اطلاعات و استعلام های لازم شرایط برای جلوگیری و کاهش صدور چک بلامحل فراهم می کنند. اقدامات واکنشی و محول کردن برخی اختیارات قضایی به بانک در سرعت بخشیدن به واکنش علیه این جرم بسیار مؤثر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Iran's criminal policy against Unpaid checks

نویسندگان [English]

  • Elahe Khaksar 1
  • Saeideh Yari 2
1 Doctoral student in criminal law and criminology, Faculty of Law, Islamic Azad University, Quds branch. (Corresponding Author)
2 Doctoral student in criminal law and criminology, Faculty of Law, Islamic Azad University, Quds branch.
چکیده [English]

In the Law Amendment Act Issuance of approved check 1397 the role of banks, especially the central bank in prevention of issuance unpaid checks became more active and On the other hand by granting executive-judicial right to bank somewhat of Justice assignments in this regard, it has been reduced. Failure to comply with regulations related to the spot of check, the exporter is responsible guarantee of disciplinary-administrative implementation, civil, Criminal and registration enforcement. The law of issuing checks since criminalization Issuance of unpaid checks has followed various ups and downs discussed rules through criminalization and decriminalization. Legislator in 1372 has adopted a completely repressive approach and then some adjustments in reactive measures considered to be in the amendment law approved in 1397 Preventive measures it on imposed for the issuance of unpaid checks, and regarding response measures, various measures have been considered. Iran's criminal policy following some international recommendations which is proposed in FATF and affected by the law of French which is effective measures have been used in the prevention period. In this research we analyze the systems which they are used existing capacities in electronicizing of necessary information and inquiries which are provided the conditions to prevent and reduce the issuing of unpaid checks. Reactive measures and delegation of some judicial powers are very effective to the bank in speeding up the reaction against this crime.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Criminal policy
  • Issuance of unpaid checks
  • Electronic bank identification system (SIEB)
  • Integrated electronic issuance of check cluster (IIEC)
1- اخلاقی، بهروز، (1381)، تاریخچه و ضرورت اصلاح قوانین ناظر بر چک، مجله پژوهشهای حقوقی (2)، دوره 1، شماره 2، مهر 1381. (205- 220)
2- ادیبی سده، سارا، محمدی رمقانی، حسن، (1394)، وضعیت کیفری چک پرداخت نشدنی واجد محل، فصلنامه علمی ـ تخصصی قضاوت، دوره 15، شماره 84، 1394. (109- 126)
3- اسکینی، ربیعا، (1386)، حقوق تجارت (برات، سفته، قبض انبار، اسناد در وجه حامل و چک)، چاپ یازدهم، تهران، سمت.
4- اسکینی، ربیعا، (1382)، نقش بانک ها در پیشگیری از صدور چک بلامحل، نشریه: نامه مفید، دوره 9، شماره 37، مرداد و شهریور 1382. (179- 208)
5- اسکینی، ربیعا، یمرلی، صالح، (1400)، نوآوری های قانون اصلاح چک مصوب 1397، گامی به پس یا گامی به پیش؟، مجله پژوهشهای حقوقی، دوره 20، شماره 46، تابستان 1400. (7- 28)
6- براتون، میشل، (1396)، سازمان های غیر دولتی در افریقا ترجمه: قدرت اله معمارزاده، نشریه گزیده مسائل اقتصادی- اجتماعی، مرکز مدارک اقتصادی- اجتماعی و انتشارات سازمان برنامه و بودجه، تهران.
7- بشیریه، تهمورث، مهتاب پور، محمدکاظم، (1392)، نقد گفتمان سیاست کیفری قانونگذار در خصوص چک مبتنی بر ماهیت تجاری آن، مجله آموزه های حقوق کیفری، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شماره 6، پاییز ـ زمستان 1392. (155- 172)
8- بکاریا، سزار، (1377)، رساله جرائم و مجازات ها، ترجمه: محمدعلی اردبیلی، چاپ سوم، تهران، میزان.
9- پورطهماسبی فرد، محمد، (1382)، چک سیر تحول قوانین نقد آخرین اصلاحیه قانون صدور چک، کانون وکلا، شماره 183، 1382. (71- 90)
10- جعفری عفراوی، علی، نجفی توانا، علی، (1398)، چرایی تغییر سیاست جنایی ایران در مقابله با فساد اقتصاد، نشریه مطالعات حقوق، شماره 29، بهار 1398. (19- 38)
11- حسینی، سید محمد، (1383)، سیاست جنایی در اسلام و جمهوری اسلامی ایران، انتشارات سمت، چاپ اول، تهران.
12- دلماس مارتی، می ری، (1394)، مترجم: نجفی ابرند آبادی، علی حسین؛ انتشارات میزان، چاپ دوم، تهران.
13- دمرچیلی، محمد، حاتمی، علی، قرائی، محسن، (1387)، قانون تجارت در نظم حقوقی کنونی، انتشارات میثاق عدالت، تمثیل، راه نوین، چاپ هفتم، تهران.
14- رمضانی قوام آبادی، محمد حسین، (1396)، حضور سازمان های مردم نهاد در فرآیند کیفری در پرتو قانون آیین دادرسی کیفری، مجله حقوقی دادگستری، سال 81، شماره 99، پاییز 1396. (139- 167)
15- سالاری شهر بابکی، مهدی، (1394)، عنوان: چک کیفری توأم با مسائل میان رسته ای، انتشارات جنگل، چاپ اول، تهران.
16- علی شیعه، علی، زارع، وحید، زارع، مجتبی، (1394)، جایگاه سیاست جنایی مشارکتی واکنشی در مرحله تعقیب کیفری در حقوق ایران، مطالعات حقوق کیفری و جرم شناسی، دوره 2، شماره 4 و 5، 1394. (287- 310)
17- فتوحی راد، علی، (1398)، حقوق دارنده چک و نوآوری های قانون اصلاحی چک، فصلنامه داخلی کانون وکلای دادگستری، شماره 18، بهار 1398. (63- 88)
18- فرح بخش، مجتبی، (1387)، بررسی تغییرات و نوآوری های قانون اصلاح قانون صدور چک 1382، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، دوره 38، شماره 1، بهار 1387. (270-249)
19- قائم مقام فراهانی، محمدحسین، (1373)، نقدی بر قانون اصلاحی چک مصوب آبان 72، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 33، 1373. (43- 60)
20- کونانی، سلمان، انصاری، جمال، مندنی، اسلام، (1393)، سیاست جنایی از گفتمان تا برساخت هایی ریزومیک شده و ناروا،  انتشارات مجد، چاپ دوم، تهران.
21- لازرژ، کریستین، (1399)، درآمدی بر سیاست جنایی، مترجم: نجفی ابرند آبادی، علی حسین؛ نشر میزان، چاپ هشتم، تهران.
22- میرمحمدصادقی، حسین، (1376)، مروری بر حقوق جزای انگلستان، انتشارات حقوقدانان، چاپ اول، تهران.
23- میرمحمدصادقی، حسین، (1395)، حقوق کیفری اختصاصی (2) جرایم اموال و مالکیت، انتشارات میزان، چاپ چهل و هفتم، تهران.
24- نجفی ابرندآبادی، علی حسین و همکاران، (1384)، سیاست جنایی در علوم جنایی گزیده مقالات آموزش برای ارتقاء دانش دست اندرکاران مبارزه با مواد مخدر در ایران- کمیته معاضدت قضایی ستاد مبارزه با مواد مخدر و دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد، انتشارات سلسبیل، جلد دوم، چاپ نخست، قم.
25- نجفی ابرندآبادی، علی حسین، (1383)، علوم جنایی: مجموعه مقالات در تجلیل از استاد دکتر محمد آشوری، انتشارات سمت، چاپ اول، تهران.
26- نجفی ابرندآبادی، علی حسین، (1371-1370)، تقریرات درس: تاریخ تحولات کیفری (کلیات سیاست جنایی)، تهیه و تنظیم: قاسمی، ناصر؛ دانشکده حقوق، دوره کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
27- نجفی ابرندآبادی، علی حسین، (1375)، سیاست جنایی سازمان ملل متحد، مجله تحقیقات حقوقی، دوره 1، شماره 18، زمستان 1375.
28- نمازی، محمد باقر، (1382)، بررسی وضعیت تشکل های مردمی داوطلب در جمهوری اسلامی ایران، انتشارات سازمان شهرداری های کشور، چاپ اول، تهران.
29- نوری، سمیه، سالارزائی، امیرحمزه، مختاری افراکتی، نادر، (1398)، بررسی فقهی پدیده شرخری با نگاهی به قانون مجازات اسلامی ایران، فصلنامه علمی ـ پژوهشی فقه، دوره 26، شماره 98، تیر 1398. (27- 48)
30- https://www.cbi.ir/simplelist/17741.aspx.
31- https://www.hamshahrionline.ir/news/282289.
32- https://www.tabnak.ir/fa/news/864592.
33- www.cbi.ir/showitem/10246.aspx.