نحوه سلب مالکیت از اموال بلا وارث از نظر فقه اسلامی و حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد حقوق خصوصی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل. (نویسنده مسئول)

2 کارشناس ارشد حقوق خصوصی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل.

چکیده

سلب مالکیت ها در دو بعد صورت می گیرد. یکی در بعد کارهای عمرانی و شهرسازی، که دولت و موسسات دولتی و شهرداری ها طبق قوانین و مقررات و طی تشریفاتی بر اساس نیازهای خود اقدام به سلب مالکیت از اشخاص خصوصی می نمایند. و دیگری به منظور تأمین مسکن و رفع این معضل اجتماعی سلب مالکیت صورت می گیرد. هدف از این تحقیق نحوه سلب مالکیت از اموال بلاوارث از نظر فقه اسلامی و حقوق ایران می باشد. روش تحقیق به صورت توصیفی و تحلیل بوده و نتایج تحقیق حاکی از آن است که در رابطه با اشخاص بلاوارث در بین فقها سه نظریه مطرح است که عبارتند از وصیت محدود بر ثلث به صورتی که مازاد بر آن متعلق به امام (ع) است؛ وصیت مازاد بر ثلث تنها به منظور مصرف در امور خیریه و وصیت به مازاد بر ثلث به هر میزان.در صورتی که فردی فوت کند و هیچ یک از وراث خواه نسبی و یا سببی موضوع مواد ۸۶۲ و ۸۶۴ قانون مدنی را نداشته باشد به موجب ماده ۸۶۶ قانون مدنی تعیین تکلیف ترکه بر عهده حاکم خواهد بود. این ماده که در مورد ترکه متوفای بدون وارث است،صرفاً موضوع را به حاکم واگذار کرده است ولی در مورد مسائلی همچون حدود اختیارات حاکم و کیفیت حیازت ترکه متوفی از سوی وی و نحوه استیلای بر آن هیچ حکمی را مقرر نکرده است.همین نقص قانون مدنی موجب شد تا قانونگذار با تصویب قانون امور حسبی به این موضوع بپردازد و نکات ابهامی آن را بر طرف نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

How to expropriate property from inherited property in terms of Islamic jurisprudence and Iranian law

نویسندگان [English]

  • Mehri Farhang 1
  • Fatemeh Nejati 2
1 Senior expert in private law, Faculty of Literature and Humanities, Islamic Azad University, Ardabil branch. (Corresponding Author)
2 Senior expert in private law, Faculty of Literature and Humanities, Islamic Azad University, Ardabil branch.
چکیده [English]

Expropriation takes place in two dimensions. One is in the field of civil works and urban planning, in which the government and government institutions and municipalities, in accordance with laws and regulations and through formalities based on their needs, take ownership of private persons. And another in order to provide housing and solve this social problem of expropriation. The purpose of this study is how to expropriate property from inherited property in terms of Islamic jurisprudence and Iranian law. The research method is descriptive and analytical and the research results indicate that Regarding the heirs, there are three theories among the jurists, which are limited wills to one-third, the excess of which belongs to the Imam A will in excess of one-third for charitable purposes only and a will in excess of one-third in any amount. If a person dies and none of the heirs, relative or causal, is the subject of Articles 862 and 864 of the Civil Code, according to Article 866 of the Civil Code, the assignment of the will will be the responsibility of the ruler. This article, which is about the deceased without a heir, only leaves the matter to the ruler, but does not provide any ruling on issues such as the limits of the ruling authority and the quality of possession of the deceased by him and how to possess it. This is a flaw in the law. Madani caused the legislator to address this issue by passing the law on civil affairs and clearing up any ambiguities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Expropriation
  • Inherited Property
  • Persons
  • Will
1- اداره کل تدوین قوانین و مقررات، (1392)، تملک املاک و اراضی در شهرداریها .
2- امامی، میر سید حسن، (1381)، حقوق مدنی، ج 1، چاپ بیست و دوم، تهران، نشر اسلامیه.
3- انصاری، مسعود، طاهری، محمد علی،(1384)، دانشنامه حقوق خصوصی، جلد 1، انتشارات محراب، تهران، چاپ اول.
4- انصاری، ولی الله، (1377)، کلیات حقوق اداری، تهران: نشر حقوقدانان.
5- بحرانى، یوسف بن احمد بن ابراهیم، (1405)، الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره،جلد22،چاپ اول،قم ،دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
6- بحر العلوم،سید مهدى،(1406)، الدره النجفیه، چاپ دوم، بیروت ،دار الزهراء.
7- بهشتیان، سید محسن، (1390)، تملک اراضی توسط شهرداری ها، انتشارات مجد، تهران.
8- جعفری لنگرودی، محمّد جعفر، (1384)، حقوق مدنی- وصیّت،چاپ دوّم،تهران،کتابخانه گنج دانش.
9- جعفری لنگرودی، محمد جعفر، (1381)، ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
10- حر عاملی، محمد بن حسن، (1414)، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت (ع) لاحیاء التراث، چ 2، ، ج 8.
11- حائری(شاهباغ)، علی، (1376)، شرح قانون مدنی،ج2،چاپ اوّل،تهران،انتشارات کتابخانه گنج دانش.
12- حلی،حسن بن یوسف، (1414)، تذکرة الفقهاء،مؤسسه آل البیت علیهم السلام،اول.
13- السبزواری، سید عبدالاعلی، (1413)، مهذب الاحکام، قم: موسسه المنار، چاپ چهارم.
14- شیخ طوسی ، محمد بن الحسن، (1387)، الغیبه ، ترجمه مـجتبی عـزیزی ، نـشر‌ مسجد‌ مقدس جمکران.
15- طالقانی، سید محمود، (1384)،  اسلام و مالکیت،شرکت سهام انتشار،تهران.
16- طباطبایی مؤتمنی، منوچهر، (1373)، حقوق اداری، تهران: انتشارات سمت.
17- عبده بروجردی، محمّد، (1381)، حقوق مدنی،قزوین،نشر طه و نشر حدیث امروز.
18- کاتوزیان، ناصر، (1389)، مبانی حقوق عمومی، تهران : نشر دادگستر.
19- کاتوزیان، ناصر، (1376)، حقوق مدنی-عقود معین،ج3،چاپ سوم،تهران،کتابخانه گنج دانش.
20- کاتوزیان، ناصر، (1386)، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران، نشر میزان.
21- الکلینی، محمدبن یعقوب، (1429)، الکافی، ج 2، مصحح: علی اکبر غفاری، چ ۴، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
22- محقق داماد، سیدمصطفی، (1381)، قواعد فقه بخش مدنی (مالکیت و مسئولیت)، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، چ 10.
23- محقق داماد، سید مصطفی، (1406)، قواعد فقه، جلد 1و 4، مرکز نشر علوم اسلامی،چاپ دوازدهم،تهران.
24- محقق داماد، سید مصطفی، (1381)، قواعد فقه«بخش مدنی» تهران، مرکز نشرعلوم اسلامی، چاپ نهم.
25- مصباح یزدی، محمد تقی، (1380)، نظریه سیاسی اسلام، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)چاپ اول، قم.
26- مصلحی عراقی، علی، (1386)، حقوق ارث،تهران ، انتشارات سمت ، چاپ سوم.
27- مکارم شیرازی، ناصر، (1411)، القواعد الفقهیّة، جلد 1، مدرسه امیرالمؤمنین)ع(، چاپ سوم، قم.
28- محمدی، حمید، (1390)،  ضبط، مصادره و استرداد اموال، کتابخانه گنج دانش، چاپ دوم، تهران.
29- میرزایی، علیرضا، (1390)، قوانین و مقررات اراضی در نظم حقوق کنونی، جلد 1، انتشارات بهنامی، تهران.
30- نجفی، محمد حسین، (1376)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الإسلام، جلد 4، دارالکتاب الإسلامیه، تهران، چاب چهارم.
31- هاشمی، سید‌ محمد‌، (1384)، حقوق‌ اساسی جمهوری اسلامی ، نشر میزان ، تهران.