بررسی نقش شرکت های چند ملیتی در قوانین ایران و مسئولیت آنها در دعاوی داخلی کشورها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد حقوق تجارت بین الملل، دانشکده حقوق، دانشگاه علامه طباطبایی تهران. (نویسنده مسئول)

2 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق بین الملل، دانشکده حقوق، دانشگاه تهران.

چکیده

با پایان یافتن جنگ جهانی دوم، دوران تازه ‌ای در زندگی ملت‌ ها و دولت‌ ها آغاز گردید. تحولات روابط بین‌المللی متأثر از عوامل و داده ‌های تازه ‌ای شد که از آن جمله می‌توان به نقش شرکت ‌های چند ملیتی اشاره کرد. شرکت ‌های چند ملیتی به منظور گسترش فعالیت خود در جهان و سرمایه گذاری در قطب‌های صنعتی کشورهای درحال توسعه و استفاده از امکانات این گونه کشورها، اقدام به فعالیت کردند. قدرت اقتصادی و رقابت بالای بین شرکت‌ ها و قابلیت انعطاف پذیری با مقررات داخلی کشور و هم چنین قدرت تأثیر ‌پذیری آنها بر حاکمیت کشورها و مقررات داخلی از مشخصه ‌های بارز این شرکت‌ ها می ‌باشد. علاوه بر این با توجه به فعالیت این شرکت ‌ها در دو یا چند کشور مختلف، موضوع اصلی دعاوی که علیه این شرکت ‌ها مطرح گردیده، تعارض قوانین کشورهایی است که اقامتگاه یا اموال شرکت در آن قرار دارد. از آنجا که لازمه رسیدگی به دعاوی، تعیین دادگاه صلاحیت‌دار است، قبل از تعارض قوانین، تعارض دادگاه‌ ها یا تعارض صلاحیت ‌ها مطرح می شود که باید در چارچوب مقررات قانونی به حل آن پرداخت. نکته‌ دیگر این است که در بعضی دعاوی مشکل تعارض قوانین و دادگاه‌ ها تا حدودی حل گردیده، اما با توجه به مغایرت قوانین داخلی کشورها در بعضی دعاوی دیگر، این مشکل لاینحل باقی مانده که به ناچار باید راه حل مسأله را در حقوق قراردادی جستجو کرد. در این پژوهش سعی بر این شده است شرکت ‌های چند ملیتی از منظر قوانین ایران و همچنین موضوع تعارض قوانین و دادگاه ‌ها مورد بررسی قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the role of multinational companies in Iranian law and their responsibility in domestic lawsuits

نویسندگان [English]

  • Sayyed Shahaboddin Sadeghi 1
  • Noushin Sadat Ebadi 2
1 Master of International Trade Law, Faculty of Law, Allameh Tabatabaei University, Tehran. (Corresponding Author)
2 Master student of International Law, Faculty of Law, University of Tehran.
چکیده [English]

With the end of World War II, a new era began in the lives of nations and governments. Developments in international relations have been influenced by new factors and data, including the role of multinational corporations. Multinational companies operated in order to expand their activities in the world and invest in the industrial hubs of developing countries and use the facilities of such countries. Economic strength and high competition between companies and flexibility with domestic regulations as well as the ability to influence the sovereignty of countries and domestic regulations are the hallmarks of these companies. In addition, due to the activities of these companies in two or more different countries, the main subject of the lawsuits filed against these companies is the conflict of laws of the countries where the company's residence or property is located. Because litigation requires the determination of the competent court, before the conflict of laws, there is a conflict of courts or a conflict of jurisdiction, which must be resolved within the framework of legal provisions. Another point is that in some cases, the problem of conflict of laws and courts has been resolved to some extent, but due to the inconsistency of domestic laws in some other cases, this problem remains unresolved, which must inevitably seek a solution in contract law. . In this study, an attempt has been made to examine multinational companies from the perspective of Iranian law as well as the issue of conflict of laws and courts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Multinational corporations
  • conflict of laws and courts
  • liability
1- ارفع نیا، بهشید، (1380)، حقوق بین ‌الملل خصوصی، تابعیت و اقامتگاه، تهران، انتشارات مهتاب.
2- الماسی، نجاد علی، (1384)، حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران، انتشارات گنج دانش.
3- الماسی، نجاد علی، (1399)، تعارض قوانین، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
4- اولی پور، محمد صادق، (1386)، شخصیت حقوقی بین ‌المللی، نشریه حقوق و فقه، مورخ 7 دی ماه.
5- تیموری، محمد، (1385)، ماهیت شخصیت حقوقی و نظریات مرتبط با آن، نشریه دانش پژوهان، شماره 9.
6- حضی ‌نیا، ناصر، (1389)، نقش شرکت ‌های چند ملیتی در اقتصاد بین ‌الملل، روزنامه دنیای اقتصاد، شماره 2081.
7- خباز پیشه، مهدی، (1387)، نقش شرکت‌ های چند ملیتی در اقتصاد کشورهای جهان سوم، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه امام صادق علیه السلام.
8- ذاکرحسین، عبدالرحیم، (1382)، شرکت های فرا ملی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 61.
9- زایدل، هومن، (1395)، حقوق بین ‌الملل اقتصادی، مترجم زمانی، قاسم، تهران، نشر مؤسسه مطالعات و پژوهش ‌های حقوقی.
10- زمانی، سید قاسم، شامانی، محمد مهدی، (1397)، معیارهای اعمال صلاحیت قضایی بر شرکت ‌های چند ملیتی، نشریه مرکز تحقیقاتی نور، شماره 84.
11- سماواتی، حشمت الله، (1375)، شرکت‌ های چند ملیتی، مجله دانشکده علوم قضایی و خدمات اداری، شماره 103 و 104.
12- شارل هانری، فورد، (1390)، فرهنگ شرکت ‌های چند ملیتی، تهران، نشر تندر.
13- شهیدی، مهدی، یزدانیان، علیرضا، (1379)، حقوق مدنی، قلمرو مسئولیت مدنی، چاپ اول، تهران، نشر ادبستان.
14- صفار، محمد جواد، (1395)، شخصیت حقوقی، تهران، انتشارات بهنامی.
15- صفری، محمد، (1399)، حقوق بازرگانی و ورشکستگی، تهران، نشر شرکت سهامی انتشار.
16- ضیایی بیگدلی، محمدرضا و همکاران، (1387)، آراء و نظریات مشورتی دیوان بین ‌المللی دادگستری، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
17- ضیایی، سید یاسر، (1390)، مبانی نظری صلاحیت فرا سرزمینی دولت از منظر حقوق بین ‌الملل، مجله حقوقی دادگستری، شماره 76.
18- غمامی، سید محمد مهدی، (1383)، بررسی مفهوم اقامتگاه در حقوق مدنی فرانسه، نشریه کانون، شماره 53.
19- قربان نیا، ناصر، (1377)، شخصیت حقوقی سازمان ‌های بین ‌المللی، مجله نامه مفید، شماره 14.
20- کاشانی آرانی، رضا کریم، (1386)، تعارض دادگاه‌ها در دعوای توقف شرکت‌ های چند ملیتی، فصلنامه مدرس علوم انسانی، شماره 2.
21- کاظمی، هدایت الله، (1395)، مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی (با نگاهی بر قانون مجازات اسلامی جدید)، تهران، نشر دارالفنون.
22- مازندرانی، محمد صالح، ذاکری نیا، حانیه، (1392)، شخصیت حقوقی شرکت ‌های چند ملیتی و آثار آن، مجله حقوق تطبیقی، دوره نهم، شماره 1.
23- مرآتی، علیرضا، (1378)، تابعیت اشخاص حقوقی، استاد راهنما الماسی، نجاد علی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
24- نبی پور، محمد، (1389)، شرایط مسئولیت کیفری در لایحه مجازات اسلامی، نشریه تعالی حقوق، شماره 7.
25- نصیری، مرتضی، (1370)، حقوق چند ملیتی، تهران، شرکت نشر دانش افروز وابسته به مؤسسه‌ انتشارات امیر کبیر.
26- نصیری، مرتضی، (1371)، شرکت ‌های چند ملیتی با توجه به قوانین ایران، مجله روابط بین ‌الملل ویژه‌ شرکت ‌های چند ملیتی، شماره 7 و 8.
27- هداوند، مهدیه، (1400)، تابعیت اشخاص حقوقی (تأکید بر شرکت‌ های چند ملیتی)، فصلنامه بین ‌المللی قانون یار، شماره 17.
28- Anderson, Ulf, Dellestrand, Henrik and Pedersen, Torben, The Contribution of Local Environments to Competence Creation in Multinational Enterprises, Long Range Planning, (2013).
29- Barake, Mona, Neef, Theresa, Chouc, Paul-Emmanuel, Zucman, Gabriel, Collecting the Tax Deficit of Multinational Companies: Simulations for the EU, EU Tax Observatory, (2021).
30- Boussebba, Mehdi, Control in the Multinational Enterprise: The Polycentric Case of Global Professional Service Firms, Journal of World Business, Vol.50, (2015).
31- Brownlie, I, (2003), Principles of Public International Law, 6th edition, Oxford.
32- Ozlet, François, Human Rights and Multinational Corporations: The United-Nations Policies and Companies’ Responsibilities to Protect Human Rights in Business, Translated by Pooya Yaghoobirad, Journal of Legal Research 20, No. 46, (2021).
33- Poulsen, Annette, Corporate Governance of a Multinational Enterprise: Firm, Industry and Institutional Perspective, in Journal of Corporate Finance, Vol.57, (2019).