وضعیت مطالعات کودکی در ایران با درآمدی بر تسلط رویکرد حقوقی و آسیب شناسانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری تخصصی جامعه شناسی مسائل اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران. (نویسنده مسئول)

چکیده

پژوهش حاضر به دنبال تحلیل وضعیت مطالعات کودک و کودکی در ایران و یا تاریخچه مطالعات کودکی در ایران است. در این راستا تلاش برای شناسایی اولین مطالعات مربوط به کودک و کودکی مورد توجه و به دنبال آن، گزینش رویکرد تاریخی گریز ناپذیر است. چنین اقدامی یک کنش مقاومتی در برابر دیدگاه های هژمونیک مسلط، پیرامون وضعیت مطالعات کودکی در جهان است و می خواهد هویت و ماهیت مطالعات کودکی در ایران را شناسایی و به مخاطبان ارائه نماید؛ گویی می خواهد جوامع مطرود و به حاشیه رانده شده را به متن مطالعات کودکی بکشاند و صدای آنها را رساتر کند. این موضوع، به صورت غیر مستقیم از حقوق کودکان جوامع شرقی نیز دفاع می کند؛ زیرا این حق را برای کودکان جوامع شرقی در نظر می گیرد که از فرهنگ بومی و اصالت اجتماعی برخوردار باشند. کودکانی که حق دارند ادبیات پژوهشی و مطالعاتی در مورد آنها و کودکان پیشین جامعه آنها دارای اصالت و اعتبار باشد. رویکرد پژوهش حاضر، کیفی- در زمانی و روش تحقیق نیز تحلیل اسنادی است. نتایج حاصل از پژوهش، بیانگر وجود مطالعات کودکی به معنای کلی در طول تاریخ ایران است. اما مطالعات جامعه شناسانه کودک و کودکی در ایران به یک دهه اخیر بر می گردند و معمولاً مطالعات موجود در این حوزه، به دلیل عدم توجه پژوهشگران به بسترهای داخلی و حافظه تاریخی جامعه ایران و همچنین توجه و تمرکز پژوهشگران بر آثار ترجمه شده از جوامع دیگر، به شدت تحت تأثیر آثار و رویکرد های غیر بومی (با محوریت آثار انگلیسی و آمریکایی) است که معمولاً آسیب شناسانه و نهایتاً حقوقی هستند. لذا جامعه شناسی کودک و کودکی در ایران، نیازمند توجه بیشتر بر اساس زمینه ها و حافظه تاریخی داخلی و نیز رویکرد حقوقی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Status of Studies of Childhood in Iran with an Introduction to the Mastery of the Legal and Pathological Approach

نویسنده [English]

  • D.r Maryam Shaban
PhD in Sociology of Social Issues, Faculty of Social Sciences, University of Tehran. (Corresponding Author)
چکیده [English]

The present study seeks to analyze the situation of child and childhood studies in Iran or the history of child studies in Iran. In this regard, trying to identify the first studies related to children and childhood is considered and then the choice of historical approach is inevitable. Such an action is a resistance action against the prevailing hegemonic views on the situation of child studies in the world and seeks to identify and present the identity and nature of child studies in Iran to the audience; It is as if he wants to bring marginalized and marginalized communities into the context of childhood studies and make their voices louder. It also indirectly defends the rights of children in Eastern societies; Because it considers the right of children in Eastern societies to have indigenous culture and social originality. Children who have the right to have original and credible research and study literature about them and former children in their community. The approach of the present research is qualitative - in time and research method is also documentary analysis. The results of the research indicate the existence of childhood studies in a general sense throughout the history of Iran. However, sociological studies of children and infants in Iran date back to the last decade and usually the existing studies in this field, due to researchers 'lack of attention to the internal contexts and historical memory of Iranian society and also researchers' focus on works translated from other societies. , Is strongly influenced by non-native works and approaches (centered on English and American works) that are usually pathological and ultimately legal. Therefore, the sociology of children and childhood in Iran needs more attention based on the context and internal historical memory as well as the legal approach.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Childhood Studies
  • Child Sociology
  • Child Injuries
  • Child Rights
1- آزاد منش، سعید، (1393)، تبیین ماهیت دوران کودکی از منظر رویکرد اسلامی: عمل و اهداف تربیت اخلاقی کودک بر اساس آن، پایان نامه کارشناسی ارشد تاریخ و فلسفه آموزشی و پرورش، به راهنمایی سجادیه، نرگس، تهران، دانشگاه تهران.
2- امین پور، قیصر، (1388)، شعر و کودکی، چاپ چهارم، تهران، نشر مروارید.
3- برنامه عمل جامع حقوق کودک و نوجوان در ایران در افق 1404، (1394)، مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک در وزارت دادگستری.
4- پستمن، نیل، (1395)، نقش رسانه های تصویری در زوال دوران کودکی، ترجمه طباطبایی، صادق، چاپ پنجم، تهران، نشر اطلاعات.
5- جیمز، آلیسون، کریس جنکس، آلن پروت، (1393)، درآمدی بر مطالعات کودکی، ترجمه کرمانی، علیرضا، ابراهیم آبادی، علیرضا، تهران، نشر ثالث.
6- حاتمی، زهرا، (1393)، تاریخ کودکی در ایران: تحول و تجدد جایگاه کودک در اندیشه و جامعه ایرانی از آغاز سلطنت ناصر الدین شاه تا پایان سلطنت رضا شاه، پایان نامه دکتری تاریخ ایران اسلامی، به راهنمایی رحمانیان کوشککی، داریوش، تهران، دانشگاه تهران.
7- خسرو نژاد، مرتضی، (1384) مفهوم کودکی و هدف ادبیات کودک، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره بیست و دوم، شماره 4، پیاپی 45.
8- سامانه آماری کودکان در ایران با عنوان «گنج انسان»، www.ganjensan.ir.
9- سرامی، قدمعلی، (1386)، عرفان و رجعت به کودکی، مجله روشنان، دفتر پنجم.
10- شعبان، مریم، (1394)، شیوه نامه داخلی مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک در وزارت دادگستری.
11- شعبان، مریم، (1399)، جامعه شناسی کودکی در ایران: ظهور و دگردیسی، رساله دکتری جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، تهران، دانشگاه تهران.
12- عابد خراسانی، محمود رضا، (1389)، درآمدی بر حقوق کودک: مطالعه تطبیقی در نظام های حقوقی ملی و بین المللی، تهران، نشر میزان.
13- فیروز، فیروزه، (1379)؛ سیر پیدایی و گسترش کودکستان ها از 1320- 1300، مجله گنجینه اسناد، شماره 37 و 38. 
14- کاشفی خوانساری، سید علی، (1382)، از باب قرائت اطفال، کودکان و مطبوعات پیش از مشروطه در ایران، تهران، نشر قدیانی و همچنین (1391)، ادبیات دینی کودک و نوجوان تا پایان دوره پهلوی، تهران، نشر حوا.
15- کریمخانی زند، مصطفی، (1391)، پیدایش مدرسه جدید در ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد جامعه شناسی، به راهنمایی کچویان، حسین، تهران، دانشگاه تهران.
16- کریمی، عبدالعظیم، (1376)، تفکر شهودی در کودکان و ضرورت بازگشت به کودکی، نشریه پژوهشکده ادبیات کودک و نوجوان، شماره 10.
17- کریمی، عبدالعظیم، (1387)، کودکی بازیافته، چاپ پنجم، تهران، نشر عابد.
18- کیانوش، محمود، (1379)، شعر، زبان کودکی انسان، متاب جشنواره، نشریه نهمین جشنواره کتاب کودک و نوجوان، تهران، نشر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
19- گورکی، ماکسیم، (1392)، دوران کودکی، ترجمه کشاورز، کریم، تهران، نشر نگاه.
20- محمدی، محمد هادی، قایینی، زهره، (1383)، تاریخ ادبیات کودکان ایران، جلد 1 تا 10، تهران، نشر چیستا.
21- مدنی قهفرخی، سعید، زینالی، امیر حمزه، (1390)، آسیب شناسی حقوق کودکان در ایران، تهران، نشر میزان.
22- ناهیدی آذر، عبد الحسین، (1385)، نقش کودکان و نوجوانان در انقلاب مشروطه (سرآغاز جنبش دانش‌ آموزی و دانشجویی در ایران)، تهران، نشر اختر.
23- وودهد، مارتین، (1397)، جستاری در مطالعات کودکی، ترجمه غنی، زینب و همکاران، تهران، نشر جامعه شناسان.
24- Alanen, Leena, (1992), Modern Childhood: Exploring the child Question in Sociology, Publication Series A50, Jyvaskyla: University of Jyvaskyla, institute for educational Research.
25- Alanen, Leena, (1988), Rethinking childhood, Acta Sociologica 31, (1).
26- Alderson, Priscilla and Morrow, Virginia, (2004), Ethics, Social Research and Consulting with children and Young People, London: Barnardo’s.
27- Alderson, Priscilla, (1995), Listening to Childern: Children, Ethics and Socal Research, London: Barnardo’s.
28- Allison, James, Chris Jenls, Alan Prout, (1998), theorizing childhood, Polity press.
29- Allison, James, Alan, Prout, Eds, (1997), Constructing and reconstructing childhood, 2nd ed, falmer Press.
30- Bühler Niederberger, Doris, (2010), Childhood Sociology in Ten CountriesCurrent Outcomes and Future Directions, Current Sociology 58, (2).
31- Mayall, Berry, (2013), A History of the Sociology of Childhood, Institute of Education Press, London.
32- Mayall, Berry, (2002), Towards a sociology for childhood: Tinking for children's Lives, open university press.
33- Prout, Alan, (2002), Researching children as Social Actors: an introduction to the children 5- 16 Programme, children and Society 16 (2), Special issue.