گذری بر قاعده تفسیر به نفع متهم، در پرتو نقد بخشنامه مورخ 18/ 03/ 1399 دادستانی کل کشور

نوع مقاله : نقد تخصصی

نویسنده

معاون دادستان مرکز استان مرکزی، دکتری تخصصی تاریخ و تئوری های حقوق و دولت. (نویسنده مسئول)

چکیده

قاعده عطف به ما سبق نشدن قوانین جزایی به عنوان یکی از اصول مسلم حقوق جزا در نظام حقوقی ایران دارای جایگاه خاصی بوده؛ تا جایی که در اصل 169 قانون اساسی هم صراحتاً مورد پذیرش قرار گرفته است. در این راستا قانونگذار در ماده 10 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 ضمن تشریح این قاعده به بیان استثنائات آن از جمله تفسیر به نفع متهم، در شرایطی که قانون جدید از جهاتی مساعدتر به حال مرتکب جرم باشد، نیز پرداخته است. با وجود این مسلمات قانونی، دادستان کل کشور در راستای تفسیری از تصویب‌نامه مورخه 26/11/1398 هیأت‌وزیران، با صدور بخشنامه‌ایی در تضاد با قاعده تفسیر به نفع متهم، به مراجع قضایی در محاسبه جزای ‌نقدی دستور داده‌اند تا نسبت به احکام جزای نقدی که اجرای آنها قبل از مصوبه جدید هیأت‌ وزیران شروع شده، تا تاریخ تصویب مصوبه مزبور بابت هر شبانه‌ روز بازداشت معادل چهارصد هزار ریال و از زمان تصویب آن هر شبانه ‌روز معادل یک ‌میلیون ریال محاسبه و منظور نمایند. این شکل از رویه‌سازی قضایی اجرایی در مورد احکام جزای ‌نقدی که اجرای آنها قبل از مصوبه هیأت‌وزیران شروع شده است با تصریح به لزوم منظورکردن کسر چهارصد هزار ریال به ازای هر شبانه‌روز بازداشت، آشکارا بر خلاف قاعده تفسیر به نفع متهم و معارض با گفتمان عدالت قضایی و سیاست متعالی دادخواهی مساوات‌ محور و تأسی از منطق حقوق بشری اصل تفسیر به نفع متهم می‌باشد. این مقاله رویکرد کلی و محتوای بخشنامه موصوف را مورد نقد و آسیب‌ شناسی قرار داده و بر این پیش‌فرض مبتنی است که صدور و اجرای چنین بخشنامه ‌هایی می‌تواند زمینه ‌ساز کم‌ توجهی به اصول مدرن و مترقی حقوق جزا در قلمرو نظام حقوقی ایران واقع شده و موجبات توسعه رویه ‌های اجرایی معارض و برداشت ‌های نا هماهنگ از متون قانونی موجود را فراهم آورد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A passage on the rule of interpretation in favor of the defendant in light of the critique of the section on 08/06/2020 of the Prosecutor General's Office

نویسنده [English]

  • D.r Abolfazl Ameri Shahrabi
Deputy Prosecutor of Markazi Province, PhD in History and Theories of Law and Government. (Corresponding Author)
چکیده [English]

The rule of non-retention of criminal law has a special place in the legal system of the Islamic Republic of Iran as one of the indisputable principles of criminal law, to the extent that it is explicitly accepted in Article 169 of the Constitution. In this regard, the legislator in Article 10 of the Islamic Penal Code adopted in 1392, while explaining this rule, has stated its exceptions, including interpretation in favor of the accused in circumstances where the new law is more favorable in some ways, has committed a crime. And ordinary Iran, the Attorney General in order to interpret the resolution dated 26/11/98 by issuing directives that are contrary to the rule of interpretation in favor of the accused, instructed the judicial authorities in calculating the fine to execute the fines that their execution Before the new approval, the Cabinet of Ministers has started to calculate and calculate the date of approval of the said approval for each day of detention equal to four hundred thousand Rials and since its approval equal to one million Rials per day and night. This form of judicial-executive procedure in the case of fines that began before the approval of the Cabinet passed by stating the need to impose a deduction of four hundred thousand rials per day of detention is clearly contrary to the rule of interpretation in favor of the accused and contrary to the discourse of justice.                  

کلیدواژه‌ها [English]

  • retroactive of criminal law
  • cash penalty
  • interpretation for the benefit of the accused
  • punishment of the defendant
1- قرآن کریم.
2- آخوندی، محمود، (1380)، آیین دادرسی کیفری، ویرایش نهم، تهران، نشر وزارت فرهنگ و ارشاد.
3- اردبیلی، محمد علی، (1393)، حقوق جزای عمومی، جلد 1، تهران، نشر میزان.
4- برهانی، غلامحسین، الهام، محسن، (1395)، درآمدی بر حقوق جزای عمومی، ویرایش دوم، تهران، نشر میزان.
5- جعفری لنگرودی، محمد جعفر، (1378)، ترمینولوژی حقوق، ویرایش دهم، تهران، نشر گنج دانش.
6- حائری شاه باغ، علی، (1376)، شرح قانون مدنی، جلد 1، ویرایش اول، تهران، نشر گنج دانش.
7- عباسی، بیژن، (1390)، حقوق بشر و آزادی های بنیادین، ویرایش اول، تهران، نشر دادگستر.
8- گلدوزیان، ایرج، (1386)، کلیات و مقدمه علم حقوق، ویرایش اول، تهران، نشر مجد.
9- نور بها، رضا، (1390)، حقوق جزای عمومی، ویرایش سی ام، تهران، نشر گنج دانش.
10- ولایی، عیسی، (1386)، فرهنگ تشریحی اصلاحات، ویرایش پنجم، تهران، نشر نی.
11- ویژه، محمد رضا، (1396)، مبانی نظری و ساختار دولت حقوقی، ویرایش دوم، تهران، نشر جنگل.
12- هاشمی، محمد، (1387)، حقوق اساسی، جلد 2، ویرایش هشتم، تهران، نشر میزان.
13- هداوند، مهدی، مشهدی، علی، (1389)، اصول حقوق اداری، ویرایش اول، تهران، انتشارات خرسندی.