نگرشی تحلیلی به جایگاه جنایت خطای محض در نظام حقوق کیفری ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده حقوق و الهیات، دانشگاه شهید باهنر کرمان. (نویسنده مسئول)

چکیده

جنایت خطای محض یکی از سه جنایت تصریح شده در کتاب قصاص قانون مجازات اسلامی به شمار می‌آید. مسئله این است که این رفتار توأم با خطا که در آن مرتکب فاقد قصد رفتار و قصد نتیجه است، چگونه دارای هر سه عنصر لازم برای تحقق جرم بوده و به تبع آن در مجموعه جرایم کیفری گنجانده شده است، در حالی که عنصر روانی مورد نیاز در آن محل تردید می باشد. هدف در تحقیق حاضر تبیین و واکاوی جنایات خطای محض از منظر عنصر روانی و شرایط مسئولیت کیفری است تا با نگاهی همه جانبه به ابعاد موضوع، ضمن نقد جایگاه این رفتار در قانون مجازات اسلامی، پیشنهادات مقتضی به قانون گذار کیفری در خصوص جانمایی این رفتار در نهادهای غیر کیفری صورت پذیرد. در خلال پژوهش حاضر می‌توان به این مسئله رهنمون شد که قالب های زیادی چون عدالت ترمیمی، تامین اجتماعی و نهاد بیمه برای جانمایی رفتار خطئی در نظام حقوقی ایران به چشم می خورند که ظرفیت های مغتنمی فراروی مقنن برای اصلاح و بازنگری خواهند بود. قابل ذکر است که این تحقیق از لحاظ روش در زمره تحقیقات تحلیلی، بنیادین و کتابخانه ای به شمار آمده و با امعان نظر در کتب و مقالات پژوهشی صورت پذیرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analytical Approach to the Status of Crime of Pure Error in Criminal Law System of Iran

نویسنده [English]

  • Mahdi Mozaffari Anari
Master of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law and Theology, Shahid Bahonar University, Kerman. (Corresponding Author)
چکیده [English]

The crime of sheer error is one of the three crimes specified in the book of retribution of the Islamic Penal Code. The problem is how this erroneous behavior, in which the perpetrator has no intention of behavior and no intent, has all three elements necessary to committ a crime and is consequently included in the set of criminal offenses, while the required mens rea There is doubt in that place. The purpose of this study is to explain and analyze the crimes of pure error from the perspective of the mens rea and the conditions of criminal responsibility to take a comprehensive look at the dimensions of the issue, while criticizing the position of this behavior in the Islamic Penal Code, appropriate suggestions to the criminal legislature. Non-criminal institutions. During the present study, it can be pointed out that there are many forms such as restorative justice, social security and insurance institution to place faulty behavior in the legal system of Iran, which will have the potential of the legislature to reform and review. It is noteworthy that in terms of method, this research is considered as analytical, fundamental and library research and has been done by examining opinions in research books and articles.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sheer error
  • Mens rea
  • Intention of action
  • Intention of result
1- احمدزاده، عبدالمطلب، جلالی، خداداد و اسماعیل زاده، شیما، (1394)، کاربرد قواعد فقهی (نظیر قاعده نفی حرج و قاعده غرور) در عصر ارتباطات، فصلنامه علوم خبری، شماره چهاردهم. تابستان.
2- اردبیلی، محمد علی، (1397)، حقوق جزای عمومی، جلد اول، نشر میزان، چاپ پنجاه و ششم، تهران.
3- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، (1388)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، جلد سوم، گنج دانش، چاپ چهارم، تهران.
4- جلیلی، عباس، عبدالملکی، حجت الله و معظمی، حسن، (1396)، بررسی مبانی حقوقی بازتوزیع مازاد بیمه تکافل، پژوهش نامه بیمه، دوره سی و دوم، شماره دوم، زمستان.
5- حاج حسینی، حسن، (1388)، درآمدی بر مبانی تکافل و تامین اجتماعی در اسلام، ماهنامه معرفت، شماره یکصدو سی و نهم، تیر.
6- خمینی، سید روح الله، (1370)، تحریر الوسیله، جلد دوم، دارالعلم، چاپ ششم، قم.
7- الروحانی، سید محمد صادق،(بی تا)، فقه الصادق، جلد بیست و ششم، الاجتهاد، قم.
8- زهر، هوارد، (1383)،کتاب کوچک عدالت ترمیمی، ترجمه حسین غلامی، انتشارات مجد، تهران.
9- عبدالجبار، صهیب، (2013م)، المسند الموضوعی الجامع الکتب العشرة، جلد اول، بی جا.
10- علوان، ناصح، (بی تا)، التکافل الاجتماعی فی الاسلام، دارالسلام، تهران.
11- علی شاهی قلعه جوقی، ابوالفضل و احمدی، طیبه، (1397)، مبانی قاعده ابطال ناپذیری خون محترم بارویکردی به قانون مجازات اسلامی 1392، مبانی فقهی حقوق اسلامی، سال یازدهم، شماره بیست و یکم، بهار و تابستان.
12- العوجی، مصطفی، (1985م)، القانون الجنایی العام، جلد دوم، موسسه نوفل، چاپ اول، بیروت.
 13- غلامی، حسین، (1391)، اصل حداقل بودن حقوق جزا، فصلنامه حقوق کیفری، سال اول، شماره دوم، زمستان.
14- غلامی، حسین، (1393)، عدالت ترمیمی. چاپ پنجم. تهران: انتشارات سمت.
15- قاضی، عبدالحلیم، (1379)، احکام بیمه در اسلام، ندای اسلام، شماره اول، بهار.
16- کرد نژاد، نسرین، (1394)،  بررسی قاعده لاحرج و مستندات آن، میثاق، پیش شماره اول، بهار.
17- گلدوزیان، ایرج، (1391)، حقــوق جــزای اختصاصــی، جلــد اول،انتشارات جهاد دانشگاهی، چــاپ اول، تهــران.
18- محقق داماد، سید مصطفی، (1406ق)،  قواعد فقه، جلد اول، مرکز نشر علوم اسلامی،تهران.
19- محمدی، حمید، (1398)، مسئولیت دولت یا حکومت: تبیین مبانی آن در آموزه های فقه و حقوق کیفری ایران، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال بیست و یکم، شماره شصت و دوم، بهار.
20- محمودی، ژیلا، (1398)، تحلیل تطبیقی عدالت ترمیمی با عدالت کیفری در نظام جزایی کنونی، فصلنامه قانون یار، دوره سوم، شماره دوازدهم، زمستان.
21- مزینانی، محمد صادق، (1379)،  نگاهی به قاعده لاضرر از دیدگاه امام خمینی، فقه، شماره بیست و یکم و بیست و دوم، بهار.
22- مشکینی، علی، (1374)، اصطلاحات الاصول و معظم ابحاثها، نشر الهادی، قم.
23- معین، محمد، (1388) ، فرهنگ فارسی، انتشارات اشجع، چاپ چهارم، تهران.
24- مکی، محمد، (1392)، تحریر الروضه فی شرح اللمعه، انتشارات سمت، تهران.
25- میرمحمدصادقی، حسین، (1394)، جرایم علیه اشخاص، نشر میزان، چاپ نوزدهم، تهران.
26- نادران، الیاس، آقا نظری، حسن و حسینی، سیدرضا، (1391)، الگوی تامین اجتماعی صدر اسلام و دلالت آن برای الگوهای نوین، معرفت اقتصاد اسلامی، سال سوم، شماره دوم، بهار و تابستان.
27- نجفی، محمد حسن، (1430ق)،  جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، جلد چهل و سوم، دارالحیاءالتراث العربی،  چاپ دوم، بیروت.
28- ولیدی، ‌محمدصالح، (1388)، بایسته‌های حقوق جزای عمومی، نشر جنگل، چاپ اول، تهران.
29- هاشمی شاهرودی، سید محمود، (1387)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، جلد دوم، موسسه دایره المعارف فقه اسلامی، تهران.
30- الهام، غلامحسین و برهانی، محسن، (1396)، درآمدی بر حقوق جزای عمومی، جلد اول، نشر میزان، چاپ سوم، تهران.