تبار شناسی حقوق کودک در ایران از قاجار تا معاصر به سوی حقوق کودک بومی ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری تخصصی جامعه شناسی مسائل اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران. (نویسنده مسئول)

چکیده

در پژوهش حاضر به دنبال تحلیل حقوق کودکان ایرانی در طول تاریخ هستیم. در این راستا، به دلیل سخن از تکوین، اصول تبار شناسانه فوکو مبنای نظری و روش شناختی پژوهش است. یافته ها نشان می دهند با حضور بیگانگان (پوچتالیون ها) در ایران اوایل دوران قاجار، مفهوم کودک و کودکی در فضای اجتماعی و فرهنگی جامعه ایران ظهور یافت. در جامعه آن زمان، شیوع بیماری ها منجر به برساخت اولین مواد حقوقی برای کودکان گردید که مبتنی بر لزوم حمایت از سلامت و بهداشت کودکان و ضمانت اجرایی آن بود. سپس تحولات اجتماعی و فرهنگی همچون توجه جامعه به امر ترقی و مدرنیته منجر به اهمیت یابی قشر کودک به عنوان نیروهای بالقوه ترقی و آینده ساز شد. بنابراین رفته رفته جنبه های مختلف زندگی کودکان موضوعی برای ظهور مبانی حقوقی کودکان قرار گرفتند. در دوران معاصر علاوه بر این که وقایع و رویدادهای طبیعی مبنای ظهور مواد حقوق کودکان بودند؛ وقایعی که مبتنی و یا پیامد عملکرد انسانی نیز بودند مبنای تعریف حقوق کودک قرار گرفتند. شواهد نشان می دهند که امروزه، افزایش آسیب های طبیعی همچون بیماری های همه گیر (مانند کرونا)، آلودگی محیط زیست و ... همراه با افزایش آسیب های ناشی از عملکرد انسان ها همچون تجاوز، قاچاق انسان، خرید و فروش کودکان، موالید با والدین نا آگاه و نا به هنجار، روند ظهور مبانی و مواد جدید حقوقی برای کودکان رو به افزایش است. بنابراین حقوق کودک در عرصه بین الملل و جامعه ایران امری پویا است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Genealogy of child rights in Iran from Qajar to contemporary towards the rights of native Iranian children

نویسنده [English]

  • D.r Maryam Shaban
PhD in Sociology of Social Issues, Faculty of Social Sciences, University of Tehran. (Corresponding Author)
چکیده [English]

In the present study, we seek to analyze the rights of Iranian children throughout history. In this regard, because of the evolution, Foucault's genealogical principles are the theoretical and methodological basis of research. Findings show that with the presence of foreigners (Puchtalions) in Iran in the early Qajar period, the concept of child and childhood appeared in the social and cultural environment of Iranian society. In the society of that time, the outbreak of diseases led to the creation of the first legal materials for children, which was based on the need to protect the health of children and its executive guarantee. Then, social and cultural developments such as society's attention to development and modernity led to the importance of the child as a potential force for development and future. Thus, various aspects of children's lives gradually became the subject of the emergence of children's legal foundations. In contemporary times, in addition to the fact that natural events were the basis for the emergence of children's rights; Events that were also the basis or consequence of human action became the basis for the definition of the rights of the child. Evidence shows that today, increasing natural harms such as pandemics (such as coronary heart disease), environmental pollution, etc., along with increasing harms caused by human function such as rape, human trafficking, child trafficking, births With ignorant and abnormal parents, the process of emerging new legal principles and materials for children is increasing. Therefore, the rights of the child are dynamic in the international arena and in the Iranian society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Child rights
  • Iranian children
  • history of child rights
  • care
  • vulnerability
1- اتحادیه، منصوره، (1361)، مرامنامه ها و نظامنامه های احزاب سیاسی در دومین دوره مجلس، چاپ اول، تهران، نشر تاریخ ایران.
2- اقبال آشتیانی، عباس، (1392)، میرزا تقی خان امیر کبیر، تهران، نشر نگاه.
3- انتشارات دفتر مخصوص شهبانو، تهران، ۱۳۵۴.
4- آدمیت، فریدون، (1349)، اندیشه های میرزا فتحعلی آخوندزاده، تهران، نشر خوارزمی.
5- آدمیت، فریدون، (1394)، امیر کبیر و ایران، چاپ چهارم، تهران، نشر خوارزمی.
6- آرتیدا، طیبه، تقی زاده، مرضیه، (1391)، حقوق کودکان و نوجوانان در جمهوری اسلامی ایران: مجموعه قوانین و مقررات تا پایان سال 1388، چاپ اول، جلد 1، تهران، نشر یونیسف.
7- آرشیو مربوط به روزنامه اطلاعات؛ روزنامه تربیت؛ روزنامه شکوفه، روزنامه زبان زنان؛ روزنامه ایران؛ روزنامه وقایع اتفاقیه، روزنامه الجمال، نشریه ایران سلطانی، روزنامه کاوه، روزنامه آموزگار، مجله بلدیه، مجله راهنمای زندگی، روزنامه کوکب دری، روزنامه عالم نسوان.
8- آفاری، ژانت، (1377)، انجمن ‌های نیمه سری زنان در نهضت مشروطه، ترجمه دکتر جواد یوسفیان، تهران، نشر بانو.
9- بیگ زاده آروق، صفر، (1395)، مجموعه قوانین صبا مشتمل بر: قانون اساسی، قانون مدنی، قوانین موجر و مستاجر، قانون تجارت ... همراه با آرای دیوان عالی کشور، نظریات شورای نگهبان.... تهران، نشر کلک صبا.
10- پازارگاد، بهاء الدین، (1314)، پیش آهنگی چیست، بی جا، کتابخانه مرکزی.
11- پولاک، یاکوب ادوارد، (1368)، سفرنامه پولاک: ایران و ایرانیان، ترجمه کیکاووس جهانداری، چاپ دوم، تهران، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
12- تصویب نامه مجلس شورای اسلامی، (1396)، جایگزینی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به جای سند برنامه عمل آموزش 2030، کبه شماره 42685/ ت 52913 ه.
13- چت، جان، (1377)، پنجاه متفکر بزرگ معاصر از ساختار گرایی تا پسامدرنیته، ترجمه محسن حکیمی، تهران، نشر خجسته.
14- دبیرخانه مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک، (1396).
15- رساله های میرزا ملکم خان ناظم الدوله، (1388)، گردآوری و مقدمات حجت الله اصیل، چاپ دوم، تهران، نشر نی.
16- رسائل مشروطیت (مشروطه به روایت موافقان و مخالفان)، (1378)، تصحیح و تحشیه غلام حسین زرگری نژاد، چاپ اول، جلد 2، تهران، نشر مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
17- روستایی، محسن، (1382)، تاریخ طب و طبابت در ایران: از عهد قاجار تا پایان عصر رضا شاه به روایت اسناد، تهران، نشر سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران.
18- سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، معاونت اسناد، شماره سند 2930006801، محل آرشیو: 824 ق، 4 ب آ 1: برگه دوم.
19- سعید نیا، محمدرضا، (1385)، مجموعه قوانین و مقررات اطفال و نوجوانان، تهران، انتشارات حقوقی.
20- شعبان، مریم، (1399)، جامعه شناسی کودکی در ایران، رساله دکتری با راهنمایی دکتر تقی آزاد ارمکی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
21- صنعتی زاده کرمانی، عبدالحسین، (1395)، روزگاری که گذشت، کرمان، نشر کرمان شناسی.
22- ضیمران، محمد، (1381)، میشل فوکو: دانش و قدرت، تهران، نشر هرمس.
23- طالبوف؛ عبدالرحیم بن ابوطالب، (1319)، کتاب احمد (سفینه طالبی)، اسلامبول، نشر مربعه خورشید، افست انتشارات گام در 1336.
24- عباسی، محمود، شعبان، مریم، میرابی، پریسا، (1400)، درآمدی بر حقوق کودکان ایرانی: حقوق کودکان در قوانین داخلی، بین المللی و جهان اسلام در دوران معاصر، تهران، بی نا.
25- فلور، ویلم، (1371)، صنعتی شدن ایران و شورش شیخ احمد مدنی، ترجمه ابوالقاسم سری، چاپ اول، تهران، نشر توس.
26- فلور، ویلم، (1386)، سلامت مردم در ایران قاجار، ترجمه دکتر ایرج نبی پور، بوشهر، نشر مرکز پژوهش های سلامت خلیج فارس.
27- فوران، جان، (1377)، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از سال1550 میلادی مطابق با 879 شمسی تا انقلاب، ترجمه‌ احمد تدین، تهران، نشر رسا.
28- فوکو، میشل، (1374)، حقیقت و قدرت، ترجمه بابک احمدی، تهران، نشر مرکز.
29- قانون حمایت از کودک و نوجوان، (1381)، مجلس شورای اسلامی.
30- قانون منع خرید و فروش برده در خاک ایران و آزادی برده در موقع ورود به مملکت، ‌مصوب 18 بهمن ماه 1307، آرشیو مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی.
31- قزوینی، محمد شفیع، (1370)، قانون قزوینی، به کوشش ایرج افشار، تهران، نشر طلایه.
32- گزارش های اوضاع سیاسی، اجتماعی ولایات عهد ناصری، (1372)، به کوشش محمدرضا عباسی و پرویز بدیعی، تهران، انتشارات پژوهشکده اسناد.
33- لادیه، ماری، (2003)، جمعیت و سیاست در ایران از سلطنت تا جمهوری اسلامی، ترجمه بی نام، ویراست تقی تام، نشر مؤسسه ملی مطالعات جمعیت شناسی فرانسه.
34- لایحه حمایت از حقوق کودک و نوجوان، (1397)، مجلس شورای اسلامی.
35- ملک زاده، الهام، (1392)، مؤسسات خیریه رفاهی و بهداشتی در دوره رضا شاه، تهران، نشر تاریخ ایران.
36- نوبهار، وحید، جلالی، فرزاد، واعظ طبسی، محمد، (1382)، درآمدی بر حقوق کودک، چاپ اول، مشهد، نشر بنیاد پرورش های اسلامی آستان قدس رضوی.
37- هفتاد سال یونیسف با ایران، (1398)، تهران، نشر یونیسف.
38- یعقوبی جویباری، فاطمه، شعبانی، محمد حسین، میرامدی، سید ابراهیم، (1398)، بررسی آثار و وضعیت ازدواج کودکان در فقه امامیه و حقوق ایران، مجله پژوهش در هنر و علوم انسانی، شماره 15. 
39- Bryant, Terry, (2007), History's Greatest War (1st ed.). Chandni Chowk, Delhi: Global Media.
40- Hoger Khdhir, Ahmad, (2016), Children Rights: A comparative study between international law and Slamic law, Near East University, Nicosia.
41- Mayall, Berry, (2013), A History of the Sociology of Childhood, Institute of Education Press, London.
42- Misag, Parsa, (1979), States, ideologies, and social revolutions: a comparative analysis of Iran, Nicaragua, and the Philippines. Cambridge University Press, 2000, p.68. Graham, Robert. Iran, the illusion of power, Taylor & Francis, 1979.
43- Munir, Muhammad, (2014), Rights of the Child: An Islamic Perspective on Preventing Violence, Abuse, and Exploitation of Children and Pakistani Law, Hamdard Islamicus (October-December 2015), Vol. XXXVIII, No. 4.
44- Un.doc.A/res/217 (111) 10 December 1948. Un.doc.A/res/1386 (XIV) 20 November 1959.
45- UNICEF, (2006), Children in Focus: 60 years of Unicef in Iran 1946- 2006, Unicef, Iran.